Τα συναισθήματα, οι σκέψεις, οι αναμνήσεις, οι τελετουργίες, οι μύθοι… Με αυτή τη θεωρία του συλλογικού ασυνείδητου, ο Καρλ Γιούνγκ υποστήριξε ότι αυτά τα κοινά στοιχεία της ανθρωπότητας είναι ένα είδος πνευματικής κληρονομιάς. Ως κοινωνική ομάδα, κληρονομούμε αυτές τις έννοιες. Σύμφωνα με την θεωρία του Γιούνγκ , αυτές οι έννοιες με κάποιον τρόπο επηρεάζουν την συμπεριφορά και τα συναισθήματα μας.
Αναμφισβήτητα έχετε ακούσει γι αυτή τη συγκεκριμένη συμβολή του Γιούνγκ στον κόσμο της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας. Αυτή η ιδέα τον έκανε να απομακρυνθεί από την ψυχαναλυτική θεωρία. Τον απομάκρυνε επίσης περισσότερο από τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Για τον Φρόιντ, το ασυνείδητο ήταν απλώς ένα μέρος του νου όπου αποθηκεύονται όλες οι εμπειρίες που έχουμε καταπιέσει και ξεχάσει. Ο Γιούνγκ όμως, εξέλιξε αυτή την ιδέα πέρα από το ατομικό επίπεδο.
«Το εκκρεμές του μυαλού ταλαντεύεται μεταξύ της λογικής και της ανοησίας, όχι μεταξύ του σωστού και του λάθους». –Καρλ Γιούνγκ-
Αυτός ο ψυχίατρος, ψυχολόγος και δοκιμιογράφος δεν θεωρούσε το ασυνείδητο μια προσωπική εκδήλωση του ατόμου. Αντιθέτως, στην κλινική του πρακτική και την προσωπική του εμπειρία, ενέπνευσε ένα είδος παγκόσμιας συνείδησης που πηγαίνει πολύ βαθύτερα. Το συλλογικό ασυνείδητο ήταν περισσότερο σαν μια έναστρη νύχτα ή το αρχέγονο χάος από το οποίο προέκυψαν όλα τα αρχέτυπα. Είναι η πνευματική κληρονομιά που έχουν όλη η άνθρωποι.
Υπάρχουν λίγες θεωρίες τόσο αμφιλεγόμενες όπως αυτή στην ψυχολογία. Η θεωρία του Γιούνγκ προσπάθησε να καταλάβει τους υποσυνείδητους μηχανισμούς που επηρεάζουν τις σκέψεις και την συμπεριφορά μας.
Η θεωρία του Γιούνγκ για το συλλογικό ασυνείδητο έχει πρακτική εφαρμογή;
Ο ίδιος ο Γιούνγκ είπε κάποτε ότι η θεωρία για το συλλογικό ασυνείδητο είναι μια από τις ιδέες που είναι τόσο υπερβατική και σημαντική που φαίνεται σχεδόν παράλογη. Ωστόσο, αν εμβαθύνετε στην ιδέα, αρχίζετε να βρίσκετε οικεία, ακόμη και αποκαλυπτικά στοιχεία.
Αυτός είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της σκέψης του Γιούνγκ. Παρ’ όλα αυτά, ήταν επίσης η προέλευση πολλών από τα προβλήματα του Γιούνγκ. Όπως εξηγεί στα βιβλία του, πέρασε την μισή του ζωή υπερασπιζόμενος το συλλογικό ασυνείδητο από εκείνους που τον κατηγορούσαν πως δεν χρησιμοποίησε την επιστημονική μέθοδο για να την αναπτύξει.
Σε αυτό το σημείο ίσως αναρωτιέστε τι ακριβώς είναι το συλλογικό ασυνείδητο. Ο απλούστερος τρόπος για να καταλάβει κανείς είναι με μια αναλογία. Μπορείτε να σκεφτείτε το συλλογικό ασυνείδητο του Γιούνγκ ως μια κληρονομούμενη βάση δεδομένων. Είναι σαν μια βάση δεδομένων που αποθηκεύει την ουσία των ανθρώπινων εμπειριών μας και στην οποία όλοι έχουμε πρόσβαση με το ασυνείδητο μας.
Ομοίως, το συλλογικό ασυνείδητο αποτελείται από ορισμένα στοιχεία: τα αρχέτυπα. Αυτά τα πνευματικά φαινόμενα είναι σαν μονάδες της γνώσης. Είναι ενστικτώδεις νοητικές εικόνες και σκέψεις που έχουμε όλοι για το περιβάλλον μας. Ένα παράδειγμα αυτού θα ήταν η ιδέα της «μητρότητας» και τι σημαίνει για εμάς. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το «άτομο» ως η εικόνα του εαυτού μας που θέλουμε να δείχνουμε στους άλλους και η «σκιά» που αντιπροσωπεύει αυτό που θέλουμε να κρύψουμε από τους άλλους ακόμη και από τον εαυτό μας.
Τα αρχέτυπα, τα συναισθήματα και ο σκοπός της θεωρίας του Καρλ Γιούνγκ
Το συλλογικό ασυνείδητο του Καρλ Γιούνγκ επιχειρεί να οριοθετήσει ένα γεγονός της ζωής. Κανείς από εμάς δεν αναπτύσσεται σε μια φούσκα, κανείς δεν χωρίζεται από την κοινωνία. Είμαστε τα γρανάζια μιας πολιτισμικής μηχανής. Υπάρχει μια εκλεπτυσμένη οντότητα που μας τροφοδοτεί με τα σχέδια για την ζωή και ενσταλάζει τις έννοιες μέσα μας, αυτές που κληρονομούμε από τους προηγούμενους μας.
Έτσι, τα αρχέτυπα που αναφέραμε πριν μας θυμίζουν τα συναισθηματικά πρότυπα που όλοι έχουμε. Όταν ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο, δημιουργούμε έναν δεσμό με την μητέρα μας. Ταυτόχρονα, καθώς αναπτύσσουμε την ταυτότητα μας, θέλουμε οι άλλοι να μας εκτιμήσουν γι αυτό. Επίσης, επιλέγουμε να κρύψουμε αυτό που δεν μας αρέσει ή κάτι που μας κάνει να νιώθουμε άβολα.
Η θεωρία του Καρλ Γιούνγκ και οι ιδέες του για το συλλογικό ασυνείδητο αντικατοπτρίζουν πολλά από τα βαθύτερα ένστικτα μας. Εκεί βρίσκουμε την αγάπη, τον φόβο, την κοινωνική προβολή, το φύλο, την σοφία, το καλό και το κακό. Έτσι, ένας από τους στόχους αυτού του Ελβετού ψυχολόγου ήταν να βοηθήσει τους ανθρώπους να χτίσουν έναν αυθεντικό και υγιή εαυτό στον οποίο όλα τα αρχέτυπα θα μπορούν να υπάρξουν σε αρμονία.
Ακόμα μια ενδιαφέρουσα πτυχή του συλλογικού ασυνείδητου του Καρλ Γιούνγκ είναι ότι πίστευε πως η ψυχική μας ενέργεια αλλάζει με τον χρόνο. Κάθε γενιά έχει πολιτιστικές, κοινωνιολογικές και περιβαλλοντικές διαφορές. Όλα αυτά επηρεάζουν το μυαλό και το ασυνείδητο πεδίο όπου διαμορφώνονται νέα αρχέτυπα.
